بجنورد
بجنورد
فهرست:
1-نام گذاری
2-پیشینه تاریخی
3-معماری و بافت
4-اطلاعات جغرافیا
5-مردم و جمعیت شناسی
6-بزرگان
7-اماکن تاریخی و تفریحی
8-حمل و نقل
9-رسانه‌ها
10-ورزش و مسابقات
11-اقتصاد و صنعت
12-سیاست
توضیحات
1-نام گذاری
در منابع قدیمی و فرهنگ‌های لغت نام این شهر، <بیژن‌گِرد> یا بیژن یورد آورده شده‌است و بیژن‌گرد (بجنورد) به معنی <ساخته بیژن> و <آبادشده به دست بیژن> است در دوران باستان پسوند <گرد> در نام بسیاری از شهرهای ایران بکار می‌رفته و از جمله این کاربردها را در نام شهرهایی چون بجنورد (بیژن‌گرد)، بروجرد (بروگرد)، دستجرد (دستگرد)، سوسنگرد، دارابگرد، ملازگرد (در خاور ترکیه امروزی) و... می‌توان دید. پسوند <گرد> بگونه <کرت> از زبان فارسی کهن به زبان ارمنی نیز وارد شده و در نام بسیاری از شهرهای ارمنستان می‌توان آن را یافت (برای نمونه استپاناکرت).
شهر بیژن‌گرد نیز بر اساس حکایت بیژن و منیژه، در شاهنامه فردوسی، مکانی بوده که منیزه، بیژن را از چاه نجات داده و شهری در آن مکان بنا کرده‌است. از نامهای دیگر بجنورد که آثار بازمانده آن نیز وجود دارد کهنه کند و نیز چرمغان می‌توان اشاره کرد که به محوطه‌ای تاریخی در جنوب شهر بجنورد و در مجاورت معصوم‌زاده اطلاق می‌گردد.
1-1-محل و نقشه
شهرستان بجنورد یکی از شهرستانهای استان خراسان شمالی است. مرکز این شهرستان شهر بجنورد است.
بُجنورد ( آوا •)(پارسی میانه: بیژن‌گرد و پس از اسلام: بوزنجرد مرکز استان خراسان شمالی در شمال شرق ایران و در کوهپایه‌های رشته‌کوه آلاداغ بنا شده است
نام این شهر در لهجه شمال خراسان <بُژنُرد> تلفظ می‌شود
بجنورد از شمال با ترکمنستان و از شمال شرقی تا جنوب شرقی با شهرهای شیروان، اسفراین و از جنوب غربی تا شمال غربی با جاجرم، آشخانه و راز همسایه است.
شهر بجنورد مرکز استان خراسان شمالی با 36 کیلومتر مربع مساحت، در شمال شرق ایران در طول جغرافیایی 57 درجه و 20 دقیقه و عرض جغرافیایی 37 درجه و 28 دقیقه در جنوب رشته‌کوه کپه‌داغ و شرق رشته‌کوه آلاداغ و شمال رشته‌کوه البرز واقع شده است ارتفاع بجنورد از سطح دریا 1070 متر و فاصله آن تا تهران 821 کیلومتر میباشد.
1-2-استان یا ایالت
این شهر در استان خراسان شمالی واقع شده است.
1-3-کشور
این شهر در کشور ایران واقع شده است
2-پیشینه تاریخی
شهر کنونی بجنورد در حدود سال 1100ق/1689م به وسیله تولی‌خان دوم، یکی از امیران ایل شادلو بنا شد و پس از آن‌که در فتنه حسن‌خان سالار (1263ق/1847م) به شدت آسیب دید، بار دیگر به دست فرزندان تولی‌خان مرمت شد
پیش از شهر کنونی و حتی پیش از ظهور و سقوط بجنورد، مرکز ناحیه جایی می‌بوده‌است به نام جرمگان که در جریان حمله مغول ویران گردید. تپه باستانیِ چرمغان در کناره شهر کنونی بجنورد، بازمانده ویرانه‌های آن شهر است. روستای چرمغان (چاه آر مغ آن) یعنی چاهی که رود نورانی را پدیدمی‌آورد
ظاهراً جرمگان، شهرکی کوچک، پررونق و آباد بوده و بجنورد کنونی در جوار آن به‌وجود آمده‌است. امروزه حدود و گستره این شهرک در حاشیه شهر بجنورد، نشانگر پیشینه کهن و رونق آن در سده‌های آغازین اسلامی است.
به استناد متون تاریخی در سده‌های پنجم تا هشتم هجری، بخش وسیعی از ناحیه بجنورد، مسکونی و آباد بوده‌است. در آغاز دوران مغول و تیموری، منطقه بجنورد نیز مورد آسیب‌ها و خسارات فراوانی واقع شد. نتایج بررسی و پهنه‌بندی محوطه‌های باستانی نشان داده‌است، نقاط باستانی شناسایی شده، متعلق به دوران میان‌سنگی هزاره چهارم تا هزاره اول پیش از میلاد، نقش مهمی را در شکل‌گیری زیست‌گاه‌های اولیه در حاشیه رودخانه اترک ایفا نموده‌اند. این منطقه، در دوران ماد و هخامنشی، بخشی از ساتراپی پارت قلمداد می‌شده و از دوره اشکانی، در این ناحیه 8 زیستگاه، در بخش راز و جرگلان، 3 مورد در بخش مرکزی و نیز 5 زیستگاه در شهرستان مانه و سملقان شناسایی شده‌اند. وجود بنای سنگی موسوم به آتش کده اسپاخو، از آثار تاریخی دوره ساسانی نیز، نقش و اهمیت خراسان شمالی را در این دوران روشن می‌نماید. علاوه بر آن، منطقه بجنورد در صدر اسلام، در ارتباط فرهنگی - اجتماعی جدی با دیگر نقاط ایران قرار داشته و از آن نواحی تأثیر گرفته‌است. در آن دوران قسمت‌های عمده‌ای از منطقه آباد و مسکونی بوده‌است. مؤلف تاریخ سیستان، ناحیه امروزی بجنورد را به عنوان بخشی از سرزمین نساء معرفی نموده‌است و در سال‌های آغازین قرن دوم هجری، این منطقه جزئی از قلمرو بزرگ حکومت طاهریان به‌شمار می‌آمده‌است.
ابن ابواصیبه نیز در ذکر مناطق بجنورد آورده‌است که: <ابن سینا، دربار علی‌ابن‌مأمون را در خوارزم ترک گفت و به طوس، شوقان، طبر و سملقان و جاجرم و بالاخره به جرجان رفت>. مؤلف نامعلوم حدودالعالم، از نخستین کسانی‌است که از چرمغان نام می‌برد و مقدس نیز آن را جزئی از ناحیه نساء برشمرده‌است
2-1-در اسطوره‌ها و روایات و قبل از تاریخ
2-1-پیش از اسلام(ایلامیان,ماد ها,هخامنشیان,سلوکیان,اشکانیان)
2-3-حمله اعراب به ایران(خلفای راشدین,بنی امیه,بنی عباس)
2-4-استقلال دوباره ایران(طاهریان,سامانیان,غزنویان,آل بویه,آل غور,صفاریان,سلجوقیان,خوارزم شاهیان)
2-5-حمله مغول ها به ایران(گورکانیان,ملوک الطوایف)
2-6-صفویه,زندیه,افشاریه,قاجاریه,پهلوی
عبدالحسین تیمورتاش نخستین وزیر دربار رضا شاه پهلوی و از اهالی بجنورد
3-معماری و بافت
3-1-سبک ساختمان ها
3-2-محله ها و تقسیمات
• بخش مرکزی شهرستان بجنورد
o دهستان آلاداغ
o دهستان باباامان
o دهستان بدرانلو
شهرها: بجنورد
• بخش گرمخان
o دهستان گرمخان
o دهستان گیفان
شهرها: حصار گرمخان
در سال 1392 بخش راز و جرگلان از شهرستان بجنورد جدا شد و به شهرستان راز و جرگلان ارتقا یافت.
3-3-پل ها
3-4-فروشگاه ها
3-5-هتل ها و مسافر خانه ها
3-6-مراکز درمانی و بیمارستان ها
بیمارستان مفخم
3-7-اماکن مذهبی(معابد,مساجد,کلیسا ها وکنیسه ها...)
حسینیه جاجرمی‌ها
امامزاده سیدعباس فرزند موسی بن جعفر
امام زاده اسماعیل
3-8-مراکز آموزشی(مدارس,حوزه علمیه,دانشگاه هاو...)
3-9-قنات ها و چشمه ها
چشمه باباامان در کیلومتر 11 جاده بجنورد - مشهد، به فاصله تقریبی 300 متر از جاده، واقع شده‌است. آب این چشمه، جزء دسته آب‌های سولفاته کلسیک و سدیک است و مصرف آن صفراآور و ملین و تسهیل کننده اعمال گوارشی و دافع سموم است. گردشگاه باباامان مکانی برای استراحت مسافرانی که قصد سفر به شهرهای شمالی را دارند میباشد.
3-10-استخر ها
3-11-رستوران ها
3-12-بازار ها و مراکز خرید
4-اطلاعات جغرافیا
37.28° شمالی 57.20° شرقی
پیش‌شماره تلفنی
058
وبگاه http://www.bojnordcity.ir
4-1-آب و هوا
آب و هوای بجنورد بطور کلی معتدل کوهستانی میباشد از این‌رو تابستان‌های بجنورد آب و هوای نسبتاً ملایم و زمستان‌هایش سردزمستانی میباشد
4-2-جلگه ها
4-3-رود ها
4-4-کوه ها و رشته کوه ها
4-5-تالاب ها
4-6-دریاچه ها
4-7-سد ها
4-8-زیست بوم ها
4-9-آلودگی محیط
5-مردم و جمعیت شناسی
5-1-اقوام
اکثریت مردم این شهرستان را فارس‌ها تشکیل می‌دهند. از دیگر اقوام این شهرستان می‌توان به تات ترک، ترکمن و کرمانج اشاره کرد. دهستان گیفان در شهرستان بجنورد را تاتستان می‌نامند
مردمان فارس، کرمانج، ترک، ترکمن و تات اکثریت ساکنان بجنورد را تشکیل می‌دهند فارس‌های بومی (تات‌ها) مردمان بومی بجنورد و خراسان شمالی هستند آنها در بافت میانی شهر بجنورد و محلات جنوب شهر بجنورد (خیابان شهید چمران، حسین معصوم، 17 شهریور و به‌ویژه بولوار مدرس و برخی کوچه‌های خیابان شهید بهشتی) حضور پررنگی دارند
5-2-زبان
گویش تاتی زبان فارسی در خراسان شمالی امروزه تأثیر بسیاری از فارسی معیار گرفته و در حال فراموشی است و جای خود را به فارسی معیار می‌دهد
5-3-دین
5-4-فرهنگ
5-5-جمعیت
جمعیت این شهر در سال 1390 خورشیدی بالغ بر 199٬791 نفر بوده و از این‌جهت، چهل و چهارمین شهر کشور به‌شمار می‌آید. بجنورد با شهرهای شیروان، اسفراین، آشخانه همسایه است.
5-6-آداب و رسوم
8-7-غذا ها محلی
8-8-سوغات ها
آب‌نبات بجنورد (شکر پنیر)،
قره قوروت، کشک،
پشتی ترکمنی
6-بزرگان
• یارمحمدخان سهام‌الدوله
• عبدالحسین تیمورتاش
• ایران تیمورتاش
• محمدحسن نظافتی
• میرزا حسن موسوی بجنوردی
• اردوان روزبه
• نیما جاویدی
• غلامحسین زرگری‌نژاد
• دولت‌محمد آزادی
• علی آبچوری
• حسین ببی
• محمدعلی قوچانی
• منوچهر اولیایی
• یحیی علوی فرد
• اسماعیل گرامی مقدم
• مصطفی تبریزی
• احسان پهلوان
• شهره سلطانی
6-1-دانشمندان
6-2-معماران
6-3-نویسندگان
6-4-شاعران
6-5-استادان و معلمان
6-6-سیاست مداران
عبدالحسین تیمورتاش نخستین وزیر دربار رضا شاه پهلوی و از اهالی بجنورد
6-7-پزشکان و دکتران
6-8-نوازندگان
6-9-خوانندگان
6-10-بازیگران
6-11-ورزشکاران
6-12-روزنامه نگاران
6-13-نویسندگان
6-14-روحانیون ,علماء و افراد مذهبی
7-اماکن تاریخی و تفریحی
عمارت مفخم یکی از بناهای تاریخی دوره قاجار در بجنورد است که در اوایل دهه 1300 هجری‌قمری به دستور یارمحمدخان شادلو، به عنوان محل سکونت وی و خانوادهاش ساخته شده است. این عمارت 34 اتاق با دو تالار بزرگ دارد. نمای اصلی ساختمان در سمت جنوب است که سراسر آن به با انواع کاشیکاری معرق، معقلی، هفت رنگ و با طرحها و نقوش انسانی، حیوانی، اسلیمی، ختایی و هندسی زینت یافته است. مصالح بکار رفته در بنا آجر با ملات گچ است و هر طبقه ساختمان دارای دو ایوان شمالی و جنوبی میباشد، سرتاسر بنا با کاشی‌های خشتی و هفت رنگ زیبا در اندازه و شکل‌های مختلف به رنگهای فیروزه‌ای، زرد، صورتی، بنفش، سفید، سبز، سرخ و سیاه کاشی کاری شده و هر ستون با طرح و نقش خاص خود زینت داده شده است. نمای بیرونی ساختمان تصاویری از دو فرشته بالدار، چهره‌های انسانی، نقاشی از گل و گیاه و پرنده، طبیعت و طرحهای هندسی سده 13 را به تماشا می‌گذارد. این بنای تاریخی با شماره 952 در فهرست آثار تاریخی به ثبت رسیده است. بنای عمارت مفخم پس از مرمت و احیا به موزه بزرگ باستان‌شناسی و مردم شناسی استان تبدیل شده است
عمارت آینه‌خانه مفخم
بنای آیینه‌خانه یکی از آثار تاریخی مربوطه دوره قاجار بجنورد است. در دوره قاجار بنای آیینه‌خانه همراه با بناهای دیگری از جمله عمارت مفخم، کلاه‌فرنگی، حوضخانه و سردر، در باغ بزرگی قرار داشته و مجموعه دارالحکومه‌ی مفخم را تشکیل می‌داده است. این بنا در انتهای خیابان شریعتی شمالی در شهر بجنورد قرار دارد و 4 مناره در طرفین ورودی اصلی قرار دارد که روی 2 مناره کلمه محمد 12 بار به شیوه کاشیکاری معقلی نوشته شده است همچنین در طبقه دوم، اتاق آیینه کاری شده‌ای وجود دارد که بنا، نام خود را از آن گرفته است این بنا در دهه 1300 هجری، همزمان با دوره حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمد خان شادلو، معروف به سردار مفخم ساخته شده و به عنوان فضای اداری و دیوانی، برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیاسی عهد قاجار و نیز انجام مراسم تشریفات نظامی و رایزنی در باب مسائل سیاسی و اجتماعی با سران ایل شادلو و دیگر رجال سیاسی دوره قاجار مورد استفاده قرار می‌گرفته است. گفته می‌شود طراحی نقشه ساختمانی آیینه‌خانه به دست میرزا مهدی خانشقاقی (ممتحن‌الدوله) اولین مهندس معمار ایرانی که از دانشکده معماری پاریس فارغ‌التحصیل شده بود، انجام شده است ساختمان آیینه‌خانه همزمان با عصر ناصری در داخل باغ بزرگی به نام دلگشا ساخته شد. پلان این بنا مستطیل شکل بوده و در دو طبقه به ابعاد تقریبی 11×18 متر و به ارتفاع حدود 10 متر ساخته شده که در مجموع 9 اتاق دارد. یکی از اتاقهای طبقه فوقانی تالاری است به ابعاد 8×3 متر که تمام دیوارها و سقف آن با طرحهای زیبایی آیینه کاری شده است. بنای آیینه خانه به شماره 1167 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و از سال 1379 تاکنون به عنوان موزه اسناد و نسخ‌خطی مورد استفاده قرار می‌گیرد
بش‌قارداش
بش‌قارداش (پنج برادر) در 7 کیلومتری جنوب بجنورد و در شرق جاده بجنورد به اسفراین، در فاصله تقریبی یک کیلومتری جاده واقع شده‌است. پیش از اسلام در زمان اشکانیان و ساسانیان در این محل عبادتگاه پیشوایان کنتیس زرتشتی قرار داشته‌است. به سبب اقامت چهار فصل مغ (بزرگان دینی زرتشتی) به چهارمغان شهرت یافته‌است.
حسینیه جاجرمی در مرکز شهر بجنورد و در محدوده بافت تاریخی شهر، در کوچه جاجرمی‌ها واقع شده است. این بنا از یادمان‌های اواخر دوره قاجار در شهر بجنورد است که به استناد کتیبه موجود در سال 1325 هجری قمری به دست غلامرضا بنا یزدی ساخته شده است.
حسینه جاجرمی یک نمونه معماری سنتی از نوع حیاط مرکزی است که نوعی معماری درونگرا قلمداد می‌شود و در آن تمام درب و پنجره‌ها و نورگیرهای رو به حیاط باز می‌شوند. این نوع معماری اغلب در مناطق خشک و کویری مورد توجه بوده و در منطقه بجنورد چندان معمول نیست.
طرح کلی پلان بنا مربع شکل است و در ضلع شرقی و غربی از دو طبقه تشکیل شده که در مجموع حدود 600 متر مربع مساحت دارد. ورودی حسینیه از طریق یک هشتی به حیاط مرکزی متصل شده که با دو رشته پلکان در گوشه‌های شمال شرقی جنوب غربی به مهتابی‌های طبقه فوقانی راه می‌یابد. سقف هشتی بنا در قسمت ورودی و تمام حجره‌های طبقه پایین با قوس کلیل پوشش یافته و طبقه بالا به صورت تیرپوش است. بخش‌های مختلف بنا با آرایه‌های معماری از قبیل آجرکاری، گچبری، مقرنس‌کاری و کتیبه‌هایی تزئین شده است. قسمت بالایی دیوار ایوان شرقی یک افریز تزیینی با کتیبه به خط نستعلیق دارد که در آن گزیده‌ای از ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی در مرثیه شهدای کربلا (باز این چه شورش است) گچبری شده است.
7-1-قصر ها
7-2-قلعه ها
7-3-دروازه ها
7-4-موزه ها
7-5-باغ ها
7-6-پارک ها
پارک آفرینبش
7-7-بازار ها
7-8-آبشار ها
آبشار دیدنی روستای حمید
7-9-جنگل ها
7-10-سایر اماکن دیدینی
از مناطق دیدنی و تفریحی بجنورد می‌توان به گردشگاه باباامان مجموعه بش قارداش و روستای توریستی اسفیدان همچنین آبشار دیدنی روستای حمید و روستای روئین اشاره کرد.
امامزاده سیدعباس فرزند موسی بن جعفر در شهر بجنورد، یکی از مشهورترین و پر زائرترین امامزاده‌های این خطه است. وی در دوران خلافت بنی عباس از مدینه وارد خراسان شد و در اواخر قرن دوم هجری درگذشت.
بنای این امامزاده که در روزگار قدیم بر فراز تپه‌ای باستانی درمجاورت شهر بجنورد ساخته شده با گنبدی فیروزه‌ای آن که به آیاتی از قرآن مزین شده است. این بقعه که نسبت به شهر، بر بلندا قرار گرفته است.
فرزند موسی بن کاظم در 10 کیلومتری شمال شرقی بجنورد در مجاورت گردشگاه ییلاقی <باباامان> بجنورد واقع شده است. این مقبره که در مجاورت جاده اصلی مشهد به استان‌های شمالی و درمسیر اصلی زائران و گردشگران واقع شده است.امامزاده سیدعباس
امامزاده اسماعیل
منابع فرزند موسی بن کاظم در 10 کیلومتری شمال شرقی بجنورد در مجاورت گردشگاه ییلاقی <باباامان> بجنورد واقع شده است. این مقبره که در مجاورت جاده اصلی مشهد به استان‌های شمالی و درمسیر اصلی زائران و گردشگران واقع شده است.
8-حمل و نقل
8-1-بزرگ راه ها
8-2-پایانه ها
8-3-فرود گاه ها
8-4-تاکسی رانی
8-5-اتوبوس داخل شهر
8-5-مترو
8-7-راه آهن
9-رسانه ها
9-1-صدا و سیما
9-2-رادیو
9-3-مخابرات
9-4-نشریات
9-5-تلفن همراه
9-6-اینترنت
9-7-سالن های همایش
10-ورزش و مسابقات
10-1-تیم های ورزشی
10-2-سالن ها و مکان های ورزش
10-3-مسابقات بین المللی
11-اقتصاد و صنعت
11-1-کارخانه ها
11-2-محصولات کشاورزی
11-3-محصولات دام و طیور
11-4-گردشگری
جاذبه‌های گردشگری
• آرامگاه شیخ علی اسفراینی
• قلعه خداوردی درق
• غار کفترک درق
• قلعه تاریخی نارنج قلعه درق
• امامزاده فضل بن علی درق
• مسجد جامع درق
• مسجد جامع ایور
• بش‌قارداش
• آتشکده اسپاخو
• زیارتگاه دانیال نبی
• شهر بلقیس
• قلعه جلال‌الدین جاجرم
• عمارت آینه‌خانه مفخم
• عمارت سردار مفخم
• غار بیدگ
• غار کافرقلعه
• غار نوشیروان
• گردشگاه باباامان
• آرامگاه کشته‌شدگان واقعه لهاک‌خان
• نارین‌قلعه
11-5-تولید انرژی
11-6-منابع و ذخایر معدنی
11-7-صنایع دستی
12-سیاست
12-1-وقایع مهم سیاسی
12-2-ادارات و اماکن سیاسی
▲